بوئینگ ۷۴۷ (به انگلیسی: Boeing 747) معروف به جامبوجت هواپیمای جت چهار موتوره بزرگ مسافربری است که شرکت بوئینگ میسازد. هواپیمای بوئینگ ۷۴۷ بعد از هواپیمای ایرباس آ-۳۸۰، دومین هواپیمای بزرگ مسافربری در جهان است.
تولید بوئینگ ۷۴۷ در زمان خود انقلابی بزرگ در صنعت هواپیماهای مسافربری به حساب میآمد و برای چهل سال بزرگترین هواپیمای مسافربری جهان بود. بوئینگ ۷۴۷ با چهار موتور و ساختاری دوطبقه قابلیت جابجایی حداکثر ۵۵۰ مسافر را داراست. برخلاف ایرباس آ-۳۸۰، طبقه دوم در بوئینگ ۷۴۷ کامل نیست و منحصر به قسمت جلوی هواپیما است.
اندیشه ساخت ۷۴۷ توسط شرکت هواپیمایی بوئینگ در اواسط دهه شصت میلادی مطرح شد، بهدنبال آن ارتش آمریکا برای تقویت ناوگان خود قرارداد خرید تعداد زیادی از این هواپیما را با شرکت بوئینگ منعقد کرد.
پس از آن بوئینگ طراحی مدل مسافربری آن را اعلام کرد که نتیجه آن پرواز مدل ۱۰۰-۷۴۷ این هواپیما در سال ۱۹۶۹ بود، پس از یک سال و در سال ۱۹۷۰ این مدل از ۷۴۷ اولین سرویس دهی خود را برای شرکت هواپیمایی پان امریکن آغاز کرد. امروزه بوئینگ ۷۴۷ جایگاهی ویژه در نزد عموم مردم و مسافران پروازهای بینالمللی پیدا کردهاست و بی دلیل نیست که به آن لقب ملکه آسمانها دادهاند.
مدل ۱۰۰-۷۴۷
استفاده از چهار موتور توربوفن از یکی از سه مدل پرت اند ویتنی JT9D7A، رولز-رویس RB211-524B2 و یا جنرال الکتریک CF6-45A2 قابلیت پرواز تا سرعت ۹۶۷ کیلومتر بر ساعت (حالت اقتصادی آن ۹۰۷ کیلومتر بر ساعت میباشد) و طی مسافت ۹٬۸۰۰ کیلومتر را دارا است. وزن هواپیمای خالی عملیاتی شده ۱۶۲٬۳۸۶ کیلوگرم و توانایی تحمل حداکثر ۳۴۰٬۱۹۵ کیلوگرم را در هنگام بلند شدن دارد.
مدل ۲۰۰-۷۴۷
بابهره گیری از چهار موتور از یکی از سه مدل مدل پرت اند ویتنی JT9D-7R4G2، رولز-رویس RB211-524D4 و یا جنرال الکتریک CF6-50E2، این مدل از ۷۴۷ قابلیت پرواز تا حداکثر سرعت ۹۸۱ کیلومتر بر ساعت (حالت اقتصادی آن ۹۰۷ کیلومتر بر ساعت تعریف شده است) و طی مسافت ۱۲٬۷۰۰ کیلومتر را دارد. وزن هواپیمای خالی عملیاتی شده ۱۷۴٬۰۰۰ کیلوگرم و توانایی تحمل وزن ۳۷۷٬۸۴۰ کیلوگرم در هنگام بلند شدن را دارا است. در هر دو مدل ۱۰۰-۷۴۷ و ۲۰۰-۷۴۷ فاصله دو سر بالها ۶۴/۵۹ متر، مساحت سطح بالها ۵۱۱ مترمربع، طول هواپیما ۶۶/۷۰ متر و ارتفاع آن ۳۳/۱۹ متر میباشد. همچنین ۱۰۰-۷۴۷ و ۲۰۰-۷۴۷ قابلیت جابجایی ۳۶۶ مسافر در سه کلاس پروازی، ۴۵۲ مسافر در دو کلاس پروازی و حداکثر ۵۵۰ مسافر را دارد.
مدل 747-300
با بهره گیری از چهار موتور General Electric CF6 ، این مدل توانایی پرواز با حداکثر سرعت 0.85 ماخ یا 1042 کیلومتر بر ساعت را دارد. طبقه دوم این هواپیما 7 متر از طبقه دوم بوئینگ 747-200 طولانی تر است و برد ۱۲٬4۰۰ کیلومتر را دارد. وزن هواپیمای خالی عملیاتی شده 178000 کیلوگرم و توانایی تحمل وزن ۳۷۷٬۸۴۰ کیلوگرم در هنگام بلند شدن را دارا است. در هر دو مدل 747-300 فاصله دو سر بالها ۶۴/۵۹ متر، مساحت سطح بالها ۵۱۱ مترمربع، طول هواپیما ۶۶/۷۰ متر و ارتفاع آن ۳۳/۱۹ متر میباشد. همچنین 747-300 قابلیت جابجایی 412 مسافر در سه کلاس پروازی، 496 مسافر در دو کلاس پروازی و حداکثر 560 الی 660 مسافر را دارد.
مدل ۷۴۷-۴۰۰
بوئینگ ۷۴۷-۴۰۰، (به انگلیسی: Boeing 747-400) هواپیمای جت پهنپیکر مسافربری است که در فرایند توسعه، نسبت به سایر مدلهای توسعه داده شده بوئینگ ۷۴۷ دارای بیشترین تغییرات میباشد، بگونهای که تنها از چهار موتور و اسکلت پهنپیکر از مدل اولیه بوئینگ ۷۴۷ در آن استفاده شدهاست.
در بوئینگ ۷۴۷-۴۰۰ تغییرات تکنولوژیکی و ساختاری متعددی برای یک بدنه کارآمدتر، انجام شده است. از ویژگیهای متمایز آن نسبت به قبل ۷۴۷ میتوان به نصب بالک ۱٫۸ متری در انتهای بالها، اضافه کردن کابین خلبان شیشهای و بهینه کردن سوخت در موتورها اشاره کرد.
در این مدل همچنین طراحی داخلی کاملأ بروز شده است. این مدل دارای ظرفیت حداکثر 700 مسافر (در کلاس ۷۴۷-۴۰۰دی) میباشد و میتواند بدون توقف، تا ۱۴٫۲۰۰ کیلومتر را با حداکثر ظرفیت بار طی نماید. نخستین سری از بوئینگ ۷۴۷-۴۰۰ در ۹ فوریه ۱۹۸۹ توسط شرکت نورتوست ایرلاینز به خدمت گرفته شد.
مدل ۷۴۷ اسپی
این هواپیما مدل دورپرواز ۷۴۷ است، که دارای بدنهای کوتاهتر و دم عمودی بلندتر از مدلهای ۱۰۰ و ۲۰۰ است و قابلیت حمل سوخت بیشتری دارد.
شرکت هواپیمایی ملی ایران یکی از نخستین سفارشدهندگان این مدل هواپیما بود. نخستین مدل تحویلی به ایران ایر در پرواز انتقالی خود از آمریکا به ایران، به علت نقص فنی دچار سانحه شد و سقوط کرد. این پرواز مسافری حمل نمیکرد و در این سانحه خلبانان و کادر پروازی حاضر در هواپیما کشته شدند.[نیازمند منبع] پس از سانحه، شرکت بوئینگ در مدل اسپی به ویژه در طراحی بال و مخازن سوخت درون آنها تغییرات عمدهای داد.
با دریافت هواپیمای بوئینگ ۷۴۷ اسپی، ایران ایر پروازهای مستقیم خود را بین تهران و نیویورک آغاز کرد که در آن دوران طولانیترین پرواز بدون توقف در جهان محسوب میشد.[نیازمند منبع]
مدل ۷۴۷-۸
(به انگلیسی: Boeing 747-8) هواپیمای جت پهنپیکر چهار موتوره مسافربری است که توسط شرکت هواپیماهای تجاری بوئینگ که بخش تولید جتهای مسافربری بوئینگ میباشد، توسعه داده شدهاست. بوئینگ ۷۴۷-۸ سومین نسل از هواپیمای بوئینگ ۷۴۷ میباشد، که طراحی بالهای آن تغییر کرده، همچنین طول بدنه آن نیز از مدل استاندارد ۷۴۷ بسیار بزرگتر میباشد. بوئینگ ۷۴۷-۸ بزرگترین هواپیمای تجاری است که هماکنون در ایالات متحده ساخته میشود، همچنین درازترین هواپیمای مسافربری جهان میباشد. مدل ۷۴۷-۸ در دو کلاس ساخته میشود، که شامل بوئینگ ۷۴۷-۸ اینترکانتیننتال (بهاختصار: ۷۴۷-۸آی) و بوئینگ ۷۴۷-۸ باری (بهاختصار: ۷۴۷-۸اف) میباشد.
آمار
شرکت بوئینگ در مجموع تا اکتبر ۲۰۰۸، ۱۴۰۹ فروند از این گونه هواپیما را تولید کرده بود.
در ناوگان هوایی ایران
در ایران، هواپیمایی ایران ایر (هما) مدلهای زیر ۷۴۷ را در اختیار دارد:
- چهار فروند ۲۰۰-۷۴۷ با کدهای ثبتی EP-IAH و EP-IAG وEP-IAI وEP-ICD-Cargo
- چهار فروند ۷۴۷ اسپی با کدهای ثبتی EP-IAD و EP-IAC و EP-IAB و EP-IAA
- یک فروند بویینگ ۷۴۷ ترابری با کد ثبتی EP-ICD
شرکت هواپیمایی ماهان دارای هشت فروند هواپیمای بوئینگ ۷۴۷ به شرح زیر است:
- بوئینگ ۷۴۷-۳۰۰ به شمارههای ثبتی EP-MND, EP-MNE
- بوئینگ ۷۴۷-۱۰۰SR-Cargo به شماره ثبتی SX-DCB وتعداد دوفروند بوئینگ ۷۴۷-۲۰۰ مسافربری وترابری
ازرده خارج به شماره ثبتی F-GCBD وF-WQAJ
- تعداد ۱۳ فروند بوئینگ ۷۴۷-۱۰۰و۲۰۰ ترابری وسوخترسان در نیروی هوایی ارتش
جزئیات:
- بوئینگ ۷۴۷ حدود ۶ میلیون قطعه دارد که در ۳۳ کشور مختلف ساخته میشود.
سوانح
در مجموع مدل ۱۰۰-۷۴۷ و ۲۰۰-۷۴۷ در شرکتهای مختلف هواپیمایی ۳۰ سانحه داشته است، تعداد بسیار کمی از این حوادث بخاطر اشکالات طراحی و یا ساختاری هواپیما بوده است و بیشتر آنها به سبب اشتباه خلبان، حملات تروریستی و یا هواپیما ربایی بوده است.
در روز دوشنبه ۲۹ آوریل ۲۰۱۳ (۹ اردیبهشت ۱۳۹۲) در افغانستان یک فروند ۷۴۷ ترابری امریکایی لحظاتی پس از برخاستن از پایگاه هوایی بگرام به مقصد دبی، سقوط کرد که در نتیجه هر ۷ سرنشین اهل میشیگان آن مُردند. سیانان در گزارشی دلیل این پیشآمد را نامساعد بودن هوا پنداشت و ناتو امکان وجود هر گونه کُنش گروههای مسلح را در نزدیکی پایگاه رد میکند.